Kedilerde Mantar Hastalığı – Saçkıran

Kedilerde mantar hastalığı nedir ve buna ne sebep olur?

Kedilerde mantar hastalığı (ringworm-saçkıran), deri, tüy ve tırnakların yüzeysel katmanlarının mantar ile olan enfeksiyonuna verilen genel isimdir.  Mantar enfeksiyonları insanlarda ve evcilleştirilmiş tüm hayvan türlerinde ortaya çıkabilir. Adı, hastalığa yakalanmış kişilerde iltihabın sınırını belirleyen yuvarlak, kırmızı, kenarları yükselmiş ‘halkanın’ klasik görünümünden gelir. Mantarın ortak adı (ringworm-saçkıran), bir kurtçuğun (worm) neden olduğu bir enfeksiyon olmadığı ve enfekte olmuş bölgeler her zaman halka şeklinde olmadığı için biraz yanıltıcıdır. Mantar enfeksiyonlarına neden olan organizmalar, dermatofitler olarak bilinen özel bir mantar grubuna aittir, bu nedenle bu hastalığın tıbbi adı dermatofitozdur.

Bazı dermatofit türleri türe özgüdür, yani bahsedilen bazı dermatofitlerin yalnızca bir türe bulaşacakları anlamına gelirken, diğerleri farklı hayvan türleri arasında veya hayvanlardan insanlarada yayılabilir. Kedilerde, Microsporum canis adı verilen bir dermatofit türü, neredeyse tüm mantar enfeksiyonlarından sorumludur. Bu tür aynı zamanda köpeklere ve insanlara bulaşıcıdır. Bazen kedilerde saçkıran enfeksiyonlarına Trichophyton mentagrophytes gibi türler neden olabilir. Bu tür aynı zamanda zoonotiktir, yani insanları da enfekte edebilir.

Kedilerde mantar hastalığı nasıl görünür ?

Mantar hastalığını kedilerde tespit etmek zor olabilir çünkü mantarın lezyonları çok hafif ve hatta tespit edilemez olabilir. Ringworm mantarları cilt, saç ve tırnakların dış katmanlarında bulunan keratin ile beslenir. Tüylerin derinliklerindeki sigara külü görünümü, kedilerde mantar enfeksiyonunun görünen tek göstergesi olabilir. Bazı kedilerde tüy dökülmesi ile birlikte yuvarlak kalınlaşmış cilt lekeleri olabilir. Tüy dökülmesi (alopesi), sporlar tüyleri enfekte ettiğinde ortaya çıkar ve enfekte olmuş tüylerin dirençsizliğinin artmasıyla sonuçlanır.

Kedilerde, bu lezyonların ana bölgeleri baş, göğüs, ön ayaklar ve sırt boyunca uzanan deridir. Bu lezyonlar genellikle kaşıntılı değildir. Nadiren onikomikoz olarak bilinen pençelerde enfeksiyon meydana gelebilir. Pençeler sertleşir, çukurlaşır ve pullu bir taban oluşur ve sonunda deforme olabilirler. Mantar (ringworm) bazen vücudun çok daha geniş bir bölgesinin etkilendiği ve genellikle düzensiz tüy dökülmesi olarak görülen daha genel bir hastalığa neden olabilir.

Bazı kediler, özellikle uzun tüylü ırklar, herhangi bir klinik belirti veya tüy dökülmesi olmaksızın mantar hastalığına sahip olabilir. Bu kedilere “asemptomatik taşıyıcılar” denir. Bu kediler, bakıcılar enfekte olduklarını bilmeden, özellikle barınaklarda veya çok kedili ortamlarda diğer hayvanları ve insanları enfekte edebilirler.

Mantar hastalığı nasıl bulaşır ?

Kedilerde mantar hastalığı bulaşıcıdır ve bulaşma onunla doğrudan temas yoluyla gerçekleşir. Enfekte bir hayvan veya kişiyle doğrudan temas yoluyla, kontamine nesnelere veya kontamine yüzeylere dokunarak geçebilir.

Mantar sporları taraklarda, fırçalarda, yemek kaplarında, mobilyalarda, yatak takımlarında, halılarda veya diğer çevresel yüzeylerde aylarca (18 aya kadar olduğu söylenir) kalabilir.

Saçkıran mantarı ile temas her zaman bir enfeksiyona neden olmaz. Çevresel kontaminasyon miktarı, maruz kalan kişi veya hayvanın yaşı gibi etkenler saçkıran enfeksiyonunun gelişiminde önemli bir faktördür. Sağlıklı yetişkin insanlar, deride çizik gibi bir durum olmadığı sürece genellikle enfeksiyona dirençlidir. Bağışıklık sistemi zayıflıkları veya cilt hassasiyetleri olan yaşlılar, küçük çocuklar ve yetişkinler saçkıran enfeksiyonuna özellikle duyarlıdır. Çocuğunuzda saçkıran varsa, onu evcil hayvanınızdan veya okuldaki başka bir çocuktan kapmış olabilir. Siz veya aile üyelerinizden herhangi biri şüpheli cilt lezyonları geliştirirse, derhal aile hekiminize başvurun.

Lezyonların ortaya çıkması ne kadar sürer?

Saçkıran mantarına maruz kalma ile saçkıran lezyonlarının gelişimi arasındaki kuluçka süresi genellikle 7 ila 14 gün arasında değişir; bazı vakaların enfeksiyon belirtilerinin ortaya çıkması 21 güne kadar uzayabilir.

Saçkıran-mantar enfeksiyonu nasıl teşhis edilir?

M.canis‘in neden olduğu kedi saçkıran vakalarının çoğu, Wood lambası adı verilen özel bir ultraviyole lamba altında tüylerin derinlemesine karanlık bir odada incelenmesi sonucu sarı-yeşil bir floresan şeklinde parlayacaktır. Ancak, tüm vakalar berrak floresan göstermez ve diğer bazı dermatofit türleri bir Wood lambası altında floresan oluşturmaz. Bu nedenle, saçkıran mantarlarının mevcut olduğunu doğrulamak için ek teşhisler gerekebilir. Bazı cilt merhemleri ve diğer malzemeler de floresan ışığı yayar ve yanlış pozitif sonuçlar verebilir.

Kedilerde mantar hastalığı nın teşhisi için en doğru yöntem, bir laboratuvarda mantar kültürü yapılmasıdır. Bunun için kıl ve deri kazıntı örnekleri alınır. Pozitif bir kültür bazen birkaç gün içinde doğrulanabilir, ancak bazı durumlarda mantar sporlarının büyümesi yavaş olabilir ve kültür sonuçlarının çıkması dört haftaya kadar sürebilir, bu da şüpheli bir vakanın en az bir ay boyunca negatif olarak adlandırılamayacağı anlamına gelir.

Kedilerde tüy dökülmesinin çok sayıda nedeni vardır. Saçkıran teşhisi koymadan önce, veteriner hekiminiz bu nedenlerden bazılarını elemine etmek için ek testler önerebilir.

Saçkıran-mantar hastalığı nasıl tedavi edilir?

Saçkıran, çoğu kedide kendi kendini sınırlayan bir enfeksiyon olsa da, tipik olarak üç ila beş ay süren bir çözümle, hastalığın tedavisi, enfeksiyonun insanlara, özellikle çocuklara ve diğer evcil hayvanlara yayılma riskini en aza indirmek için her zaman gereklidir.

Kedilerde saçkıranı tedavi etmenin en yaygın yolu, topikal terapi (krem, merhem veya şampuan uygulaması) ve sistemik oral terapi (mantar önleyici ilaçların ağız yoluyla uygulanması) kombinasyonunu kullanmaktır. Tedavinin başarılı olabilmesi için tüm çevre kirliliğinin ortadan kaldırılması gerekir.

1.Topikal (Deriye Uygulanan) Tedavi

Nadiren, topikal tedavi saçkıranın tedavisi için tek başına kullanılır, ancak daha yaygın olarak oral ilaçlarla kombinasyon halinde kullanılır. Saçkırandan etkilenen cildin lokalize bölgelerine uygulanabilecek çeşitli kremler ve merhemler mevcuttur. Sadece bir veya iki bölge etkilenmişse tüyleri küçük alanlar şeklinde traş etmek yeterli olabilir. Daha genel bir hastalık varsa veya kediniz uzun tüylü bir türse, veteriner hekiminiz kedinizin haftada en az iki kez ilaçlı bir şampuanla yıkanmasının yanı sıra kedinizin tüm tüylerini kesmenizi tavsiye edebilir. Yalnızca veteriner hekiminiz tarafından özel olarak sağlanan veya önerilen preparatları kullanmak son derece önemlidir. Topikal tedavi genellikle birkaç haftadan birkaç aya kadar gerekli olacaktır.

Kedinizi yıkadıktan veya tedavi ettikten sonra ellerinizi yıkadığınızdan ve kedinizin temas ettiği tüm yüzeyleri bir çamaşır suyu solüsyonu kullanarak sterilize ettiğinizden emin olun.

2.Ağız yoluyla tedavi:

Saçkıran vakalarının çoğunda, etkili tedavi, oral şekilde bir mantar önleyici ilacın uygulanmasını gerektirecektir. Bu amaçla en yaygın kullanılan ilaç geleneksel olarak griseofulvin olmuştur, ancak itrakonazol veya terbinafin (Lamisil) gibi daha yeni ilaçlar daha sık kullanılmakta ve daha az yan etkiye sahip oldukları için sıklıkla tercih edilmektedir. Bireysel olarak kedilerin bir tedaviye tepkisi değişebilir ve terapi çok erken kesilirse hastalık tekrarlayabilir. Genellikle tedavi en az altı hafta sürer ve bazı durumlarda çok daha uzun bir tedavi süreci gerekebilir. Evcil hayvanınızın hala enfekte olup olmadığını belirlemek için tedaviye başladıktan sonra periyodik olarak saçkıran-mantar kültürleri alınacaktır.

Veteriner hekiminiz tedaviyi bırakmanızı tavsiye etmedikçe bırakmayın. Tedaviyi çok erken durdurmak, mantarın nüksetmesine neden olabilir.

Tedavi tipik olarak iki ardışık negatif saçkıran kültürü elde edilene kadar sürdürülür.

Evde birden fazla evcil hayvan varsa, enfekte olanları enfekte olmayan hayvanlardan ayırmaya çalışın ve sadece enfekte olanları tedavi edin. Bazı durumlarda, tüm evcil hayvanları tedavi etmek tercih edilebilir. Veteriner hekiminiz, kişisel koşullarınıza göre en iyi tedaviyi size bildirecektir.

3.Çevresel temizlik

Enfekte kıllar, çevreye yayılabilen çok sayıda mikroskobik mantar sporu içerir. Diğer hayvanların ve insanların enfeksiyonu, enfekte bir kediyle doğrudan temas ile veya kontamine bir ortamda mantar sporlarıyla temas yoluyla meydana gelebilir. Enfekte bir kediyle doğrudan teması en aza indirmenin yanı sıra, ortamı mümkün olduğunca sporlardan uzak tutmak da önemlidir.

Derinin etkilenen bölgelerine topikal antifungal tedavi ile birlikte tüylerin kırpılması (kılların dikkatlice atılmasıyla) çevresel kontaminasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Mantar sporları ile kontamine olabileceğinden, evcil hayvan tüylerini zeminlerden veya mobilyalardan temizlemek önemlidir.

Kediyi, evin temizlemesi kolay olan odalarında gezmesini sağlayarak sınırlamak da faydalı olacaktır. Kedinizin erişebileceği tüm odaların veya alanların tamamen nemli paspasla paspaslanması veya vakumlanmasıyla çevre kirliliği en aza indirilebilir; bu işlem günlük yapılmalıdır.

Mantar sporları, 4lt suda 0,5 litre klorlu ağartıcı veya 1:10 ila 1: 100 oranında seyreltilerek, klorlu ağartıcı ve su çözeltisiyle öldürülebilir. Bu uygulama pratiktir.

Hayvan barınakları veya köpek kulübeleri gibi çok hayvanlı tesislerde saçkıranın tedavisi son derece zor ve maliyetli olabilir ve çevresel kirlenmenin kontrol altına alınması zor olabilir.

Kedim ne kadar süre hastalığı bulaştırır durumda olacak ?

Agresif tedavi uygulanırsa enfekte evcil hayvanlar yaklaşık üç hafta bulaşıcı kalır. Saçkıran daha uzun süre dayanır ve yalnızca minimum önlemler alınır veya öngörülen yaklaşıma sadık kalmazsanız uzun bir süre bulaşıcı kalır. Bu dönemde diğer köpeklere veya kedilere ve aile üyelerinizin bulaşa maruz kalmasının en aza indirgenmesi önerilir.

Art arda iki negatif mantar kültürü, kedinizin başarılı bir şekilde tedavi edildiğini gösterir.

Kedim saçkırandan iyileşecek mi?

Uygun şekilde tedavi edilirse kedilerin büyük çoğunluğu saçkıran enfeksiyonundan kurtulacaktır. Tedavinin ilk haftasında lezyonların görünümü çok fazla değişmeyebilirken, iki ila üç hafta içinde bir miktar iyileşme görülebilir. Tedavi çok erken kesilirse veya yeterince agresif değilse (yani sadece topikal tedavi kullanılmışsa) veya evcil hayvanın bağışıklık sistemini tehlikeye atan bir hastalığı varsa semptomlar tekrarlayabilir. Bazen uygun tedaviye rağmen enfeksiyon devam eder ve bu durumda veteriner hekiminizin alternatif mantar önleyici ilaçlar denemesi gerekebilir.

İnsanlar için risk nedir?

Saçkıran insanlara, özellikle çocuklara oldukça kolay bir şekilde bulaşabilir ve kedi tedavi edilirken mantara maruz kalmayı en aza indirmek için uygun önlemlerin alınması önemlidir (bkz. Çevresel temizlik). Saçkıranın, bağışıklık sistemi baskılanmış insanlarda bulaşma ve klinik belirtilere neden olma olasılığı daha yüksektir.

Evde herhangi bir kişi cilt lezyonları geliştirirse, özellikle küçük cilt kalınlaşmaları ve kabarık kenarları olan kızarıklıklar gelişirse, tıbbi yardım alınmalıdır. İnsanlarda saçkıran genellikle tedaviye çok iyi yanıt verir. Bununla birlikte, saçkıran mantarı çevrede 18 aya kadar enfektif kalabilir ve yeniden enfeksiyon meydana getirebilir. Enfekte hayvanları tutarken eldiven giymek ve daha sonra elleri iyice yıkamak önemlidir.

Bu yazımızda ilginizi çekebilir: Köpeklerde Kulak İltihabı – Akıntısı – Otitis Externa

Kaynak