İneklerde Süt Humması
Doğum felci genellikle buzağılamanın yakın dönemlerindeki ineklerde görülen bir hastalıktır. Düşük kan kalsiyum seviyesinden (hipokalsemi) kaynaklanan metabolik bir hastalıktır. Süt sığırcılığı yapılan yerlerde ineklerin % 3 ila % 10’u her yıl etkilenir, bazı bölgelerde daha yüksek yüzdeler görülür. Buzağılamadan önce olgun ve yağlı olan ayrıca yeşil otlarla birlikte yonca ağırlıklı beslenen jersey inekler bu hastalığa en duyarlı olanlarıdır.
Zararlar; hastalıkları önleme ve tedavi masraflarının yanı sıra ölüm(etkilenen hayvanların %5 ‘inin öldüğü görülmüş), etkilenen her ineğin üretken ömründe yaklaşık üç yıl azalma, süt humması geçirdikten sonra süt üretiminde azalma gibi sebeplerden oluşmaktadır.
Belirtiler
Hipokalsemili bir inekte ayağa kalkamama durumu. Bu gibi durumlar hipofosfatemi durumlarındada görülebilmektedir.
Tipik durumlarda, başlangıçta bazı aşırı duyarlılık veya gerginlik belirtileri, baş ve bacak kaslarında titreme görülür. Daha sonra sendelerler ve boynunu kıvırmış şekilde klasik yatma pozisyonuna geçerler. Son olarakta dolaşım sistemindeki çöküntü, koma ve ölüm öncesinde lateral (yanları üstüne) pozisyonda yatarlar.
Kuru merme bölgesi, sabit bakan gözler, soğuk bacaklar ve kulaklar, kabızlık ve mahmurluk yere yattıktan sonra görülür. Kalp atışı zayıflar ve hızlanır. Vücut sıcaklığı, özellikle soğuk, nemli, rüzgarlı havalarda normalin altına düşer.Bunlar doğum felci ‘nin tipik belirtileridir.
Bu belirtiler temel olarak kan kalsiyum seviyesinin düşmesi sonucunda görülür. Bazen karmaşık faktörlerden dolayı ek belirtiler görülür. Şişkinlik doğrulamayan ineklerde belirgindir. Çünkü gaz mideden (rumenden) çıkış yapamamaktadır. Pnömoni ve açıkta kalma kötü hava koşullarında inekleri etkileyebilir.
Sebepler
Doğum felci nde vakaların yaklaşık % 80’i buzağılamadan sonraki bir gün içinde meydana gelir, çünkü süt ve kolostrum üretimi kalsiyumu (ve diğer maddeleri) kandan alır ve bazı inekler kalsiyumu yeterince hızlı bir şekilde alamazlar. Yüksek süt verimi olanlar daha hassastır çünkü kan kalsiyum seviyelerindeki düşüş daha fazladır. Yüksek süt verimi için seçilen ineklerde süt humması görülme sıklığının fazla olması olasıdır. Jersey gibi bazı ırklar diğerlerine göre bu konuda daha hassastırlar.
Yaş önemlidir. Düveler nadiren bu hastalığa yakalanırlar. Yaşlı ineklerde 5 ila 6 yaşlarında hassasiyetleri artar. Çünkü daha fazla süt üretirler ve kan kalsiyum seviyesini toparlamak kolay olmaz.
Kurudaki ineklerin doğumdan iki hafta önceki beslenmesi çok önemlidir. Çünkü hem kanda eksilen kalsiyumun yerine geçecek olan miktarı hemde mevcut kullanılabilir kasiyumun verimliliğini etkiler.
Diyetteki kalsiyum miktarı gerekenden daha fazla olduğunda, kalsiyumun bağırsaktan emilmesinin, iskeletten transfer edilmesinin etkinliği çok durgunlaşır ve süt humması olasılığı artar.
Ayrıca kış ve ilkbahar mevsimlerinde ( güney avustralyada ) ineklerin meralarda otlatılması vücuttaki kalsiyumun kullanılabilirliği açısından elverişsiz koşullar oluşturduğu ve süt hummasına yatkın hale getirdiği alkali (bazik) kanla sonuçlanmaktadır. Ayrıca buzağılamadan önce yeşil yemlere erişimini kısıtlayarak samanla beslemek kemikten kalsiyum naklini sağlayan ve bağırsaklardan kalsiyum emilimini artıran asidik kanla sonuçlanmaktadır. Bu iki durumda süt humması oluşumunu önlemede önemli faktörlerdir.
Normalden kilolu inekler zayıf ineklere göre daha yüksek risk altındadır. Bunun nedeni kısmen yem ve kalsiyum alımlarının daha yüksek olmasına, kısmende kilolu ineklerin yavrulama zamanında daha fazla süt üretiyor olmasıdır. Bazı inekler günler yada haftalar öncesinde veya sonrasında süt humması olabilir. Bu durum beslenmeyle özellikle diyetteki kalsiyum miktarıyla, fötüsün gelişimine bağlı olarak oluşan yoğun talep karşısında yetersiz kalınmasıyla yada erken laktasyondaki süt üretimiyle ilgilidir. Erken laktasyonda inekler mümkün olduğunca kalsiyum almalıdırlar. Yonca ağırlıklı meralar bu nedenle arzu edilir. Bu çayır tetanisinin yanısıra doğum felci ‘nin önlenmesine yardım edecektir.
Tedavi
Tedavi en kısa sürede yapılmalıdır. % 40’lık bir kalsiyum baroglukonat çözeltisinin 300 ml veya daha fazlasını ya da tercihen “üçü bir arada” veya “dördü bir arada” gibi bir birleşik mineral çözeltisi (ülkemizdede çeşitli kalsiyum preparatları mevcuttur) kullanın. Genellikle 600ml gerekebilir.
Kombine çözeltiler inekler süt humması geçirirken kanda düşük seviyelerde olabilen magnezyum, fosfor ve dekstroz (enerji için) gibi ilave bileşenler içerir.
Bir enjeksiyon kiti ile birlikte çözelti paketleri acil durumlar için el altında bulundurulur. Enjeksiyon bölgesinde apse oluşumunu önlemek için tüm ekipman steril tutulmalıdır.
İnek komadaysa yada hızlı yanıt almak gereken bir durum varsa ve solüsyon çiftçiler tarafından uygulanacaksa boyun bölgesinden veya omuzun gerisinden deri altı şeklinde verilmelidir.
Damar içi enjeksiyon veteriner hekim tarafından yapılmalıdır. Çünkü yanlış bir müdahale ani ölümlere sebep olabilir. Deri altı uygulamadan hızlı bir cevap alınamazsa veteriner hekim yardımı alınmalıdır. Başka problemlerde var olabilir.
Kötü durumdaki inekler şişkinliği varsa gidermek için normal bir dinlenme pozisyonuna getirilmelidir. Hava koşulları kötüyse veya tedaviye verilen yanıt yavaşsa, soğuğa maruz kalmayı ve diğer komplikasyonları önlemek için inekleri barınağa taşıyın. Yem ve su sağlayın.
Koma halindeki bazı inekler rumen içeriği akciğerlerine çekmiş olabilirler. Burun çevresinde ruminal materyal varsa, bunun olabileceğinden şüphe duyulmalı ve inhalasyon pnömonisi sıklıkla ölümcül olduğundan en kısa sürede yoğun antibiyotik tedavisine başlanmalıdır.
Kurtarılan inekler 24 saat boyunca sağılmamalıdır. Daha sonra alınan süt miktarı 2-3 gün içerisinde kademeli olarak arttırılmalıdır.
Hastalığın Önlenmesi Korunma
Süt hummasının önlenmesinde diyet yönetimi değerli bir yardımcı etken olabilir. İnekler kuruda sağıldığı zamanlarda düşük kalsiyum diyetiyle beslenmelidir. Bu kalsiyum düzenleyici sistemi, kemiklerden kana kalsiyum hareketliliğini sağlayarak, kandaki seviyesini normal düzeyde tutmak için teşvik eder. Kalsiyum talebi buzağılama gibi bir durumda arttığında yemlemeden geçişine göre kalsiyum mobilizasyonu kemiklerden çok daha hızlı yapılır. Böylece süt hummasının önüne geçilmiş olunur.
Yüksek risk altında olan ineklerde -olgun yaştaki jersyler ve ileride yağlı vücut kondisyonuna sahip olabilecekler- yeşil yemler kısıtlanmalı ve buzağılamadan en az 1-2 hafta önce bol miktarda samanla beslenmelidir. Hiçbiri yüksek oranda yonca içermemelidir.
Sağım performansını arttırmakiçin vücut kondisyon skorunu iyileştirmek gerekirse, enerji bakımından yüksek fakat kalsiyumu düşük yemler tükettirilebilir. Örneğin tahıl tanesi veya yulaf samanı gibi. Tahıl tanesi de fosfor içeriği bakımından yüksektir ve bu ek bir değere sahiptir.
Buzağılamaya yakın inekler sık gözlenebilen ve süt hummasının – doğum felci nin erken saptanmasını sağlayabilecek kullanışlı bir padokta tutulmalıdır. Buzağılamak üzereyken ve sonrasında mevcut yem ve kalsiyum sınırlandırılmamalıdır. Kalsiyum yemi takviyeleri bu noktada yardımcı olabilir, ancak daha öncesinde verilmemelidir.
Diyet yönetimi yetersiz olduğunda, bazen başka yöntemler kullanılır. Doğumdan 2-8 gün önce enjeksiyonla verilen D3 Vitamini faydalı olabilir. Doğum tarihinin genellikle tahmin edilmesi zor olduğundan, tekrarlanan tedaviler bazen gereklidir. Bu oldukça başarılıdır çünkü kalsiyum, süt ve kolostrum için gerekli olan zamanda kandaki kalsiyumu artırmak için bir rezervuar sağlar. Tehlikeli olan ise bunun çok uzun sürmemesidir ve ineğin kalsiyum düzenleyici mekanizmasının verimli bir şekilde çalışmasından önce süt hummasının hala oluşma riski vardır. Doğumdan önceki gün ve sonraki 1-2 gün boyunca günde iki kez Ca-Mg preparatları içirilmesi diğer yöntemlerin tek başına yetersiz olduğu bazı sürülerde süt humması insidansında ciddi bir düşüşün görülmesini sağladı.
Bu yazımızda ilginizi çekebilir: Buzağı Hastalıklarıyla Mücadele Yöntemleri
E-POSTA LİSTEMİZE KATILIN
!! Güncel bilgilerden haberiniz olsun !! *
Kayıt İçin Teşekkürler
Birşeyler yanlış gitti.
Süt humması geçiren ineğim 4 gündür ayağa kalkamiyor ne yapmalıyım ?
En yakın veteriner hekime başvurup gerekli mineral takviyesinin yapılmasını sağlamalısınız. Yoksa durum komaya ölüme kadar gidebilir.
Merhaba, ineğim süt humması oldu tedavisini veteriner hekim yaptı inek kendine geldi fakat 24 saat geçmeden tekrar felç oldu ne yapabilirim ?
Merhaba verilen birleşik mineral çözeltisi yetersiz gelmiş olabilir. Yeni doğum yapmış ve süt verimi yüksek seviyede olduğu için kan kalsiyum seviyesi düştüyse eski haline dönmüş olması olasıdır. Bunun için veteriner hekimizle en kısa zamanda irtibata geçerek muayene sonrası gerekli tedavinin yapılmasını tavsiye ederiz.
Merhaba ineğim doğum felci oldu doğum yapmadan önce tedavi yaptık yanıt vermiyor.
Böyle durumlarda travma, ketosiz, karaciğer yağlanması, asidoz, raşitizm, laminitis gibi durumlardanda şüphelenilebiilir. Şayet süt humması ise yeterli mineral takviyesi sağlandığında yanıt alınması gerekir.
Merhaba, ineğimiz doğumdan sonra felç geçirdi ve birkaç gün sonra sütü tamamen gitti tekrar doğum yaparsa sütü olur mu?
Merhaba, süt humması hastalığında süt veriminin azalması görülen bir semptomdur. Gerekli tedavileri veteriner hekiminize yaptırdıktan sonra şayet ineğiniz tekrar doğum yaparsa eski süt verimine ulaşacaktır.
Bu tedavide kaç günde cevap alınır teşekkür ederim.
Doğum felci olgularının tedavisinde uygun dozda uygun serum verilirse anında cevap alınılabilir.
İneğimin bende üçüncü buzağısı diğerlerinde hiçbir problem yaşamadım ama bu üçüncüde ayağa kalkamıyor buzağıya ağız sütünden az verdim buzağıda kalkmıyor ne yapabilirim buzağı diğerlerinden büyük doğdu onun etkiside olabilir mi?
Doğan buzağının kalıbı ineğin doğum kanalını zorlayacak kadar büyükse böyle bir durumda sinir zedelenmesi şekillenmiş olabilir. Bunun için sinir sistemini destekleyecek tedavinin veteriner hekiminiz tarafından yapılması gerekmektedir. Buzağınıza ağız sütü normalde ilk 2 saat içinde mutlaka verilmelidir. Ne kadar geç verilirse o kadar az faydalanır. Ağız sütü bağışıklığın sağlam olması açısından çok önemlidir.
Merhaba ineğimiz yeni doğum yaptı fakat 3 gün sonra felç geçirdi şuan ayağa kalkmıyor sizce nedendir ve yaşama olasılığı ne kadardır?
Merhaba ineğinizde doğum sonrası felç tablosunun gelişmesi akla hipokalsemi, hipofosfatemi ya da -zor doğum gerçekleştiyse- sinir zedelenmesi sonucu ayağa kalkamama ihtimalini getiriyor. Eğer zamanında gerekli müdahale yapılırsa hastalık ilerlemeden engellenmiş olur. Hipokalsemi konusunda yapılması gerekenler için yazımızı gözden geçirmenizi tavsiye ederim.İyi günler dilerim.
İneğim 3 gün önce doğum yaptı doğru dürüst yemesi içmesi yok ne yapmalıyım ?
Merhaba yeni doğum yapmış ineklerde iştahsızlık görüldüğü durumlarda doğum öncesinde gerekli kuru dönem beslemesi yapılamamış olabileceğinden, sağlıklı bir inekten alınan en az 10lt işkembe suyunun içirilmesi gerekli takviyenin sağlanması açısından faydalı olur. Ayrıca vucüt sıcaklığınında veteriner hekiminiz tarafından ölçülerek yüksek ise enfeksiyonlar açısından düşük ise süt humması açısından değerlendirilmesi gerekir. İyi günler dilerim.
Hocam benim ineğim 4 aylık gebedir felç geçirdi veteriner bana bir ilaç verdi 3gün üşt üste deri altı vurdum halen ayağa kalkmadı ne yapmamı tavsiye edersiniz?
Merhabalar, öncelikle geçmiş olsun. İneğinizin bir önceki üreme döneminde doğum yaptıysa ve yüksek süt verimine sahipse doğum felci geçirmiş olması muhtemeldir. Üç gün doğum felci adına tedavi uygulanması ve sonuç alınamaması başka bir hastalığada işaret ediyor olabilir. Ayağa kalkamama gibi belirtiler sadece kalsiyum değil fosfat eksikliğinde vb. hastalıklardada görülebilmektedir. Veteriner Hekiminizle tekrar görüşmenizi ve hipofosfatemiye, beslenme hatası , mastitis, metritis, peritonitise yönelik bir değerlendirmenin yapılmasını tavsiye edebilirim.
Iyi günler 3 gün önce inegimiz doğum yaptı ancak dün doğum felci geçirdi veteriner hekim serum bağladı ayağa kalktı. 5 saat sonra tekrar yatti ve hala kalkmadı veteriner hekimimiz kalsiyum vurmamizi söyledi ama değişen birsey yok. Yemesi içmesi gayet iyi ayağa kalkmaya çalışıyor ama arka ayaklarının üzerine gelemiyor sizce başka ne yapmamız gerekiyor. Sadece veteriner hekimin yapmış olduğu serum ve kalsiyum vuruldu .
Bazen doğum felci olgularında verilen kalsiyum ayağa kaldırsa da sonradan tekrar takviye yapmak gerekebiliyor. Bunun için veteriner hekiminizden tekrar bir serum yapılmasını hipofosfatemi yönündende değerlendirmelerini rica etmenizi tavsiye ederim.